Η Αγορά της πόλης Πανόρμου

Ο εντοπισμός ρωμαϊκής αγοράς στον πυρήνα του σημερινού οικισμού Φισκάρδου, στο πλαίσιο σωστικών, ανασκαφικών ερευνών κατά τα έτη 2003-2004, ήταν η απόδειξη ότι εκεί ευημερούσε στους ρωμαϊκούς χρόνους μία πόλη, η οποία ταυτίστηκε με την πόλη Πάνορμο, που ανέφεραν οι πηγές.

Η καρδιά της πόλης κτυπούσε σε έναν ανοιχτό, πλακοστρωμένο χώρο, ο οποίος ήταν το κέντρο – η πλατεία – ενός περίκλειστου συγκροτήματος. Το συγκρότημα αποτελούταν από καταστήματα και ένα οικοδομικό σύνολο που σχετιζόταν με τη χρήση του νερού.

Η πλατεία κοσμούταν με αγάλματα και συμπλέγματα αγαλμάτων, εκ των οποίων σώζονται τα βάθρα – βάσεις. Οι πέντε εξ αυτών ήταν ενεπίγραφες, με αναφορές σε ευεργέτες, τη δημόσια και τη λατρευτική ζωή και τις παραδόσεις των κατοίκων. Το βάθρο, που αναφέρει τους πολίτες ως Πανορμίτες και εκτίθεται στην Αρχαιολογική Συλλογή Σάμης ήταν και το ανασκαφικό τεκμήριο ότι τα κατάλοιπα της πόλης  που αποκαλύπτεται στο Φισκάρδο είναι η πόλη Πάνορμος.

Τα καταστήματα βρίσκονταν κατά μήκος της ΒΔ στενής πλευράς της πλατείας και οι θύρες τους άνοιγαν προς το πλακόστρωτο. Από το οικοδομικό σύνολο στην ανατολική γωνία της πλατείας ερευνήθηκαν, μεταξύ άλλων, επιμήκης, καμαροσκέπαστος χώρος (ενδεχομένως χώρος υποδοχής λουτρικού συγκροτήματος) και μία δεξαμενή λουτρού.

Η πρόσβαση στην αγορά γινόταν μέσω κεντρικής, μνημειακής, πλακοστρωμένης, κλιμακωτής οδού, η οποία  διέρχεται κατά μήκος του περιβόλου του συγκροτήματος.

Γενικότερα, ο χώρος φαίνεται ότι γνωρίζει τη μεγάλη ακμή του κυρίως κατά τον 2ο αι. μ.Χ. και τον 3ο αι. μ.Χ. Τα βάθρα εξάλλου του 2ου αιώνα μ.Χ. αποτελούν ένα terminus post quem. Ενώ, γενικότερα η αναφορά επιφανών προσώπων της πόλης στις επιγραφές τους ενδέχεται να συνδέεται με ευεργεσίες τους στην ανέγερση ή τον εξωραϊσμό κτηρίων ή μνημείων στον χώρο της αγοράς είτε εκτός αυτής.

Τα οικοδομικά λείψανα που αποκαλύφθηκαν, αφού ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα και πραγματοποιήθηκε φωτογραφική και σχεδιαστική τεκμηρίωση, διατηρήθηκαν σε κατάχωση, καθώς εντοπίστηκαν σε στάθμη κάτω από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας, γεγονός που καθιστούσε αδύνατη την ανάδειξή τους υπό από αυτές τις συνθήκες. Ήδη κατά τη διάρκεια των ερευνών η στάθμη του νερού, που εισερχόταν στον χώρο διατηρούταν σε χαμηλό επίπεδο με τη βοήθεια αντλιών, που λειτουργούσαν σε όλη τη διάρκεια της ημέρας και ποτέ δεν ήταν δυνατή η πλήρης άντλησή του.