To 2018 υπήρξε έτος καμπής για το έργο της δημιουργίας της Αρχαιολογικής Συλλογής της Σάμης. Από το Μάιο, ειδικά, του 2018 το έργο εισήλθε σε νέα φάση, αφού υπερκεράστηκαν γραφειοκρατικά προσκόμματα, ενώ ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται περαιτέρω τροποποιήσεις και διορθωτικές κινήσεις, που εξεσφαλισαν τη δουλειά των προηγούμενων προϊσταμένων, αλλά και του επιστημονικού προσωπικού που ήδη εργαζόταν στο πλαίσιο του Έργου.
Έχοντας ενσκήψει εγκαίρως σε κρίσιμα ζητήματα και επανεκτιμήσει από κοινού με τους συναδέλφους την κατάσταση του έργου, τα εν γένει προβλήματα, το χρονικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο, προχωρήσαμε στις αναγκαίες τροποποιήσεις, καθώς και στην εκκίνηση των διαδικασιών διαγωνισμών και αναθέσεων.
Προτεραιότητες υπήρξαν η σύνταξη και διενέργεια του ανοικτού, ηλεκτρονικού διαγωνισμού για την προμήθεια και εγκατάσταση προθηκών και ειδικών κατασκευών, η προώθηση των διαδικασιών για την υλοποίηση της μελέτης φωτισμού, για τη στερέωση του εκθεμάτων, για την εκτύπωση και τοποθέτηση της κειμενικής και άλλης πληροφορίας, αλλά κυρίως ο ανασχεδιασμός των ψηφιακών εποπτικών μέσων και η προσθήκη νέων.
Ειδικά ως προς τις ψηφιακές εφαρμογές του Μουσείου, αυτές ανασχεδιάστηκαν, στην κατεύθυνση της δημιουργίας συστήματος πληροφόρησης προσανατολισμένου στην ατομική, αλλά και βιωματική εμπειρία του επισκέπτη. Ο περιορισμένος χώρος, ζητήματα λειτουργικά που αφορούσαν στην προσβασιμότητα σε μεμονωμένες οθόνες, κυρίως, όμως, η ανάγκη παρακίνησης του ενδιαφέροντος, αλλά και ανταπόκρισης στο βαθμό ενδιαφερόντων, αποτέλεσαν το πλαίσιο δημιουργίας ενός προσωποποιημένου συστήματος αναζήτησης πληροφοριών και αλληλεπίδρασης. Ο επισκέπτης μέσα από δική του συσκευή ή συσκευή που του παρέχεται από το προσωπικό του Μουσείου δεν περιηγείται απλώς την έκθεση, αλλά αναλόγως των ενδιαφερόντων του εμβαθύνει σε διάφορα επίπεδα. Το όλο σύστημα συμπληρώθηκε με βιντεοπροβολή, αλλά και τρισδιάστατες πλέον απεικονίσεις λουτρικής εγκατάστασης. Η επιλογή περιβάλλοντος VR για την προβολή τους έγινε με σκοπό την ενίσχυση της βιωματικής εμπειρίας του επισκέπτη.
Η όλη προσπάθεια εξελίχθηκε σε αγώνα δρόμου με το χρόνο. Τα χρονικά πλαίσια ήταν στενά. Τα πάντα ήταν ζήτημα σωστής διαχείρισης έργου, διαχείρισης δηλαδή κατά τρόπο επιστημονικό. Αυτό και έγινε με το τελικό αποτέλεσμα εξαιρετικό, τόσο σε επίπεδο τεχνικών εργασιών, όσο και σε επίπεδο παρουσίασης και τεκμηρίωσης των εκθεμάτων. Αρκεί κανείς να δει τη δουλειά του κ. Μάνου Λιγνού (προθήκες), του κ. Σταματόπουλου (φωτισμός), της κας Ιακωβίδου και του Αντώνη και Ιάσωνα Τσέντα (εποπτικό υλικό – ψηφιακές εφαρμογές), του Βασίλη Μαρκάκη (συντήρηση επιλεγμένων εκθεμάτων), του Σταύρου Μαυρομιχάλη (στερέωση εκθεμάτων) και των συνεργατών τους.
Από το 2018 μέχρι σήμερα υλοποιήθηκε το σύνολο σχεδόν του φυσικού αντικειμένου του εκθεσιακού προγράμματος και μεταμόρφωσης του κτιρίου σε Μουσείο. Η ομάδα έργου που συγκροτήθηκε στην κρίσιμη αυτή φάση αποτελούνταν από συναδέλφους καταρτισμένους και με διάθεση για προσφορά. Σε αυτούς οφείλεται το τελικό, εξαιρετικό αποτέλεσμα: Ελένη Παπαφλωράτου (Αρχαιολόγος Msc, Προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιολογικών Χώρων και Μουσείων και υπεύθυνη των δύο υποέργων της Πράξης), Μέλπω Ανδρεάτου (Αρχαιολόγο MA), Άννα Ζαφείρα (MA Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης), Ντίνα Φασλά (Αρχιτέκτονα Μηχανικό ΜΑ), Χρυσάνθη Αποστολάτου (ΠΕ Οικονομικών). Πολύτιμη υπήρξε η αρωγή της Παρασκευής Σπυράτου (Αρχαιοφύλακα), του Στάθη Βασιλάτου (Αρχαιοφύλακα) και του Αντώνη Παγουλάτου (Ειδικευμένου εργατοτεχνίτη). Οι δύο τελευταίοι παρείχαν επανειλημμένως προσωπική εργασία όσον αφορά στον ευπρεπισμό του κτιρίου και επισκευές που χρειάστηκε να γίνουν. Θα ήταν ασυγχώρητο λάθος να μην αναφερθώ και στη συμβολή του Γιάννη Μυλωνά, Προϊσταμένου της ΕΔΕΠΟΛ.
Ειδική μνεία, ωστόσο, οφείλω να κάνω στη Μελπομένη Ανδρεάτου και τη Χρυσάνθη Αποστολάτου, στη μεν πρώτη για την άψογη τεκμηρίωση των εκθεμάτων, για τη συγγραφή των κειμένων του αναλογικού και ψηφιακού πληροφοριακού υλικού, τη συνεχή παρακολούθηση χρονοδιαγραμμάτων και διαδικασιών, την συμβολή της στη Διοικητική Υποστήριξη του έργου, την άριστη γνώση των διαδικασιών, την επιμονή στην εξέταση και της πιο μικρής λεπτομέρειας, στη δε δεύτερη για την οικονομική υποστήριξη ενός τόσο σύνθετου έργου, την άριστη, επίσης, γνώση των διαδικασιών, την ακάματη διάθεση για εργασία, αλλά και την εν γένει συνεισφορά της στην Υπηρεσία. Υπήρξαν η μνήμη και ψυχή του Έργου. Εργάστηκαν με πάθος, θυσιάζοντας αμέτρητες ημέρες που δικαιωματικά τους ανήκαν ως προσωπικός χρόνος. Συνεργάστηκαν άψογα με την Ελένη Παπαφλωράτου, υπεύθυνη των υποέργων και κεντρικό πρόσωπο της όλης προσπάθειας, με ενεργή συμμετοχή στη διενέργεια των διαγωνισμών, προϊσταμένη ταυτόχρονα του πιο νευραλγικού Τμήματος της Εφορείας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, την Άννα Ζαφείρα, υπεύθυνη για τη συντήρηση, μεταφορά και τοποθέτηση των εκθεμάτων, ενώ εργάστηκαν σε απόλυτο συντονισμό με τη Ντίνα Φασλά, η οποία ως αρχιτέκτων του Έργου συμμετείχε στη σύνταξη των τευχών των διαγωνισμών, του ελέγχου των εργασιών και των τελικών παραλαβών, του σχεδιασμού τρισδιάστατων απεικονίσεων μνημείων.
Άφησα για το τέλος δύο ανθρώπους – και οι δύο εκτός Εφορείας, ο ένας μάλιστα εκτός Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ο πρώτος είναι ο δικός μας πια Πέτρος Μαραγκάκης της Μονάδας Β΄ της ΕΔΕΠΟΛ, του οποίου οι παρεμβάσεις υπήρξαν καίριες και η εν γένει συνδρομή και συμβολή καθοριστική. Ο δεύτερος, αγωνιζόταν χρόνια αρθρογραφώντας υπέρ της ανάδειξης του πολιτιστικού πλούτου της Σάμης, πολλές φορές εντελώς μόνος, αλλά πάντοτε με σεβασμό προς το Υπουργείο Πολιτισμού και τους λειτουργούς του. Ο εκπαιδευτικός, καθηγητής Φυσικής, Αντώνης Καλλιβωκάς από τη θέση του Αντιδημάρχου Πολιτισμού του Δήμου Σάμης, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια, προκειμένου να μας ενισχύσει στην μεγάλη προσπάθεια των τελευταίων χρόνων για να αποκτήσει η Σάμη ένα Μουσείο αντάξιο του παρελθόντος της, ένα πόλο παιδείας και πολιτισμού για το παρόν, μία επένδυση για το μέλλον της.
Η Αρχαιολογική Συλλογή της Σάμης αποτελεί ένα κόσμημα για την Κεφαλονιά. Αφιερώνεται σε όλους εκείνους που μόχθησαν για την υλοποίησή του, στην τοπική κοινωνία, που το αγκάλιασε και το περίμενε τόσα χρόνια με ανυπομονησία, στο Δήμο Σάμης που συμπαραστάθηκε διαχρονικά και στήριξε έμπρακτα την όλη προσπάθεια, παραχωρώντας το κτίριο και μέρος του κοινόχρηστου χώρου της πλατείας, βοηθώντας όπου και όσο μπορούσε.
Γρηγόρης Γρηγορακάκης
Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων
Κεφαλληνίας και Ιθάκης
Αρχαιολόγος (MPhil – ΕΣΔΔ – PhD)
Επιχειρησιακά Προγράμματα:
«Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013», «Ιόνια Νησιά 2014-2020»